લોકસભા કે વિધાનસભા? ચૂંટણી જીતનારા BJP સાંસદોએ હવે 14 દિવસમાં લેવો પડશે નિર્ણય

ચાર રાજ્યોની વિધાનસભા ચૂંટણીનું ચિત્ર લગભગ સ્પષ્ટ છે. જેમાંથી મધ્યપ્રદેશ, છત્તીસગઢ અને રાજસ્થાનમાં ભાજપ સરકાર બનાવવા જઈ રહી છે. 2018ની ચૂંટણીમાં આ ત્રણેય રાજ્યોમાં ભાજપની હાર થઈ હતી. જોકે, પાછળથી જ્યોતિરાદિત્ય સિંધિયાની મદદથી મધ્યપ્રદેશમાં ફરી સત્તા મેળવવામાં સફળ રહી હતી.

આ વખતે ભાજપે આ રાજ્યોમાં નવો પ્રયોગ કર્યો છે. ચાર રાજ્યોમાં ભાજપે લોકસભાના સાંસદો અને કેન્દ્રીય મંત્રીઓને પણ ટિકિટ આપી હતી.

ભાજપે ચાર રાજ્યોમાં 21 સાંસદોને મેદાનમાં ઉતાર્યા હતા. રાજસ્થાન અને મધ્યપ્રદેશમાં 7-7, છત્તીસગઢમાં 4 અને તેલંગાણામાં 3 સાંસદો મેદાનમાં ઉતર્યા હતા. આ સાંસદોમાં કેન્દ્રીય મંત્રી નરેન્દ્ર સિંહ તોમર, પ્રહલાદ સિંહ પટેલ અને ફગ્ગન સિંહ કુલસ્તે પણ સામેલ છે. આ વિધાનસભા ચૂંટણી જીતનારા સાંસદોએ આગામી 14 દિવસમાં તેમની એક બેઠક છોડી દેવી પડશે.

બંધારણીય નિષ્ણાત અને લોકસભાના પૂર્વ મહાસચિવ પીડીટી આચારીએ ન્યૂઝ એજન્સીને કહ્યું કે, જો તેઓ 14 દિવસની અંદર તેમની એક સીટ નહીં છોડે તો તેમણે સંસદનું સભ્યપદ ગુમાવવું પડી શકે છે.

આવું શા માટે?

• બંધારણના અનુચ્છેદ 101(2) મુજબ, જો લોકસભાનો કોઈ સભ્ય વિધાનસભાની ચૂંટણી લડે છે અને જીતે છે, તો તેણે નોટિફિકેશન જારી થયાના 14 દિવસની અંદર કોઈ એક ગૃહમાંથી રાજીનામું આપવું પડશે. તેવી જ રીતે, જો કોઈ વિધાનસભાનો સભ્ય લોકસભાનો સભ્ય બને છે, તો તેણે પણ 14 દિવસમાં રાજીનામું આપવું પડશે. જો તે આમ નહીં કરે તો તેની લોકસભાની સદસ્યતા આપોઆપ સમાપ્ત થઈ જશે.
• તેવી જ રીતે, જો લોકસભાનો સભ્ય પણ રાજ્યસભાનો સભ્ય બને છે, તો તેણે સૂચના જારી થયાના 10 દિવસમાં એક ગૃહમાંથી રાજીનામું આપવું પડશે. બંધારણની કલમ 101(1) અને પીપલ્સ એક્ટની કલમ 68(1)માં જોગવાઈ છે.
• તેવી જ રીતે, જો લોકસભાનો સભ્ય પણ રાજ્યસભાનો સભ્ય બને છે, તો તેણે સૂચના જારી થયાના 10 દિવસમાં એક ગૃહમાંથી રાજીનામું આપવું પડશે. બંધારણની કલમ 101(1) અને પીપલ્સ એક્ટની કલમ 68(1)માં જોગવાઈ છે.
• તે જ સમયે, જો કોઈ વ્યક્તિ બે લોકસભા બેઠકો પરથી ચૂંટણી લડે છે અને બંનેમાંથી જીતે છે, તો તેણે સૂચના જારી થયાના 14 દિવસની અંદર એક બેઠક પરથી રાજીનામું આપવું પડશે. આ જ વાત વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં પણ લાગુ પડે છે. જો તમે બે સીટ પરથી જીતો છો, તો તમારે 14 દિવસમાં એક સીટ છોડવી પડશે.

લોકસભાના સભ્યો વિધાનસભામાં શપથ લઈ શકતા નથી

ચૂંટણી પૂરી થયા પછી ચૂંટણી પંચ વિજેતા ઉમેદવારને નોટિફિકેશન બહાર પાડે છે. પરંપરા મુજબ, ધારાસભ્યો લોકસભાના સભ્ય હોવા પર પદના શપથ લઈ શકતા નથી. જો તેઓ આમ કરે છે, તો તેમણે આ અંગે લોકસભા અધ્યક્ષને જાણ કરવી પડશે. જો તેમણે લોકસભાના સભ્યપદેથી રાજીનામું ન આપ્યું હોય, તો સૂચના જારી થયાના 14 દિવસની અંદર તેમનું સભ્યપદ આપોઆપ સમાપ્ત થઈ શકે છે.

લોકસભા ન છોડે તો ધારાસભામાંથી રાજીનામું આપવું પડે?

જો વિજેતા સાંસદ લોકસભામાંથી રાજીનામું નહીં આપે અને વિધાનસભ્ય પદ છોડી દે તો તેની બેઠક પર ફરીથી ચૂંટણી યોજવામાં આવશે.

1996માં રિપ્રેઝેન્ટેટિવ્સ ઓફ ધ પીપલ્સ એક્ટમાં સુધારો કરવામાં આવ્યો હતો, જેની કલમ 151A મુજબ ચૂંટણી પંચ દ્વારા ખાલી પડેલી સીટ પર 6 મહિનાની અંદર ચૂંટણી કરાવવાની કાયદાકીય વ્યવસ્થા કરવામાં આવી છે.

આ સાંસદો જે પણ બેઠક પરથી રાજીનામું આપે, 6 મહિનામાં પેટાચૂંટણી યોજવી પડશે. જો તેઓ લોકસભા છોડશે તો લોકસભાની બેઠક પર પેટાચૂંટણી થશે અને જો તેઓ વિધાનસભા છોડશે તો વિધાનસભા બેઠક પર પેટાચૂંટણી થશે. જો કે, લોકસભા સીટ પર પેટાચૂંટણીનો અવકાશ ઓછો છે, કારણ કે થોડા મહિનામાં લોકસભા ચૂંટણીઓ યોજાવાની છે.