1996 માં રજૂ કરવામાં આવ્યું ત્યારથી લઈને 2010 માં રાજ્યસભા દ્વારા પસાર કરવામાં આવ્યું ત્યાં સુધી, મહિલા અનામત બિલને ગૃહ દ્વારા ઘણી વખત નકારી કાઢવામાં આવ્યું હતું. શ્રેણી 12 સપ્ટેમ્બર 1996થી શરૂ થાય છે. બિલ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું પરંતુ વિરોધના કારણે પસાર થઈ શક્યું ન હતું. એ જ રીતે 1999, 2003, 2004 અને 2009માં બિલની તરફેણમાં વાતાવરણ ઊભું થઈ શક્યું ન હતું, તેથી આ બિલ પસાર થઈ શક્યું ન હતું.
સંસદના વિશેષ સત્ર વચ્ચે કેબિનેટની મહત્વપૂર્ણ બેઠકમાં મહિલા અનામત બિલને મંજૂરી આપવામાં આવી છે. આ બિલને લઈને ઘણી ચર્ચા થઈ હતી. સવાલ એ છે કે શું આ મંજૂરી બાદ મહિલા અનામત બિલ લોકસભામાં રજૂ કરવામાં આવશે. લગભગ 27 વર્ષથી પેન્ડિંગ મહિલા અનામત બિલ હવે ફરીથી સંસદના ટેબલ પર આવશે. છેલ્લી વખત આ મુદ્દા પર કાર્યવાહી 2010 માં કરવામાં આવી હતી. જ્યારે રાજ્યસભાએ હોબાળા વચ્ચે બિલ પસાર કર્યું હતું અને માર્શલ્સે મહિલાઓ માટે 33 ટકા અનામતનો વિરોધ કરતા કેટલાક સાંસદોને હાંકી કાઢ્યા હતા.
જો કે, આ બિલ લોકસભા દ્વારા પસાર ન થઈ શકવાના કારણે તેને રદ્દ કરવામાં આવ્યું હતું. સંસદના વિશેષ સત્રમાં બિલ રજૂ કરવા અંગે ચર્ચા થઈ હતી. મહિલા અનામત બિલ પર ચર્ચાએ ફરી વેગ પકડ્યો છે કારણ કે પહેલાથી જ અટકળો ચાલી રહી હતી. સંસદના વિશેષ સત્રમાં આ બિલ રજૂ કરવામાં આવશે. આ 12મી સપ્ટેમ્બરે, 1996માં પહેલીવાર મહિલા અનામત બિલને સંસદમાં રજૂ કરવામાં આવ્યું તેને 27 વર્ષ થઈ ગયા છે. તે સમયે સરકાર એચડી દેવગૌડાની હતી. તેઓ પીએમ હતા અને મહિલા આરક્ષણ બિલને વિરોધનો સામનો કરવો પડ્યો હતો.
વર્ષ 2017માં સોનિયા ગાંધીએ પીએમ મોદીને પત્ર લખ્યો હતો. 1996 પછી મહિલા અનામત બિલ ઘણી વખત રજૂ કરવામાં આવ્યું અને દરેક વખતે તેને વિરોધનો સામનો કરવો પડ્યો. 2019ની લોકસભા ચૂંટણીના બે વર્ષ પહેલા એટલે કે 2017માં કોંગ્રેસ અધ્યક્ષ સોનિયા ગાંધીએ આ અંગે પીએમ મોદીને પત્ર લખ્યો હતો. મહિલા અનામત બિલ 2010માં રાજ્યસભામાં પસાર થયા બાદ પણ લોકસભામાં રજૂ કરવામાં આવ્યું નથી.
આ કારણોસર આ બિલ હજુ પણ અટવાયેલું છે. ગૃહમાં આ બિલને કેટલી વાર અટકાવવામાં આવ્યું છે? 1996માં રજૂ કરવામાં આવ્યું ત્યારથી લઈને 2010માં રાજ્યસભામાં પસાર થયું ત્યાં સુધી મહિલા અનામત બિલ નામંજૂર કરવામાં આવ્યું હતું. ગૃહ દ્વારા ઘણી વખત તેની શ્રેણી 12 સપ્ટેમ્બર 1996થી શરૂ થાય છે. બિલ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ વિરોધના કારણે પસાર થઈ શક્યું ન હતું, પછી વાજપેયી સરકારમાં બિલ રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ તે વર્ષે પણ તે કામ ન થયું. એ જ રીતે 1999, 2003, 2004 અને 2009માં બિલની તરફેણમાં વાતાવરણ ઊભું થઈ શક્યું ન હતું, તેથી આ બિલ પસાર થઈ શક્યું ન હતું.
12 સપ્ટેમ્બર 1996- એચડી દેવગૌડા સરકાર દ્વારા 81મા બંધારણીય સુધારા વિધેયક તરીકે પ્રથમ વખત મહિલા અનામત બિલ સંસદમાં રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું. આ પછી જ દેવેગૌડા સરકાર લઘુમતીમાં આવી અને 11મી લોકસભા ભંગ કરી દેવામાં આવી. આ બિલને કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઓફ ઈન્ડિયાના સાંસદ ગીતા મુખર્જીની અધ્યક્ષતાવાળી સંયુક્ત સંસદીય સમિતિને મોકલવામાં આવ્યું હતું. આ સમિતિએ 9 ડિસેમ્બર, 1996ના રોજ લોકસભામાં પોતાનો અહેવાલ રજૂ કર્યો હતો.
26 જૂન 1998- અટલ બિહારી વાજપેયીની આગેવાની હેઠળની એનડીએ સરકારે 12મી લોકસભામાં મહિલા અનામત બિલને 84માં બંધારણીય સુધારા બિલ તરીકે રજૂ કર્યું, પરંતુ તે પસાર થઈ શક્યું નહીં. આ પછી અટલ બિહારી વાજપેયીના નેતૃત્વમાં એનડીએ સરકાર લઘુમતીમાં હોવાને કારણે પડી અને 12મી લોકસભા ભંગ કરી દેવામાં આવી.
22 નવેમ્બર 1999 – એનડીએ સરકાર ફરી એકવાર સત્તામાં આવી અને 13મી લોકસભામાં મહિલા અનામત બિલને ફરીથી રજૂ કર્યું, પરંતુ આ વખતે પણ સરકાર તેના પર બધાને સહમત કરી શકી નહીં.
વર્ષ 2002 અને 2003-ભાજપની આગેવાની હેઠળની એનડીએ સરકારે મહિલા અનામત બિલ રજૂ કર્યું હતું, પરંતુ કોંગ્રેસ અને ડાબેરી પક્ષોના સમર્થનની ખાતરી હોવા છતાં, સરકાર આ બિલ પસાર કરી શકી ન હતી.
મે 2004 – કોંગ્રેસની આગેવાની હેઠળના યુનાઇટેડ પ્રોગ્રેસિવ એલાયન્સ (યુપીએ) એ તેના કોમન મિનિમમ પ્રોગ્રામમાં મહિલા આરક્ષણ બિલ પસાર કરવાની તેની ઇચ્છા જાહેર કરી.
6 મે 2008- મહિલા અનામત બિલ રાજ્યસભામાં રજૂ કરવામાં આવ્યું અને કાયદા અને ન્યાયની સ્થાયી સમિતિને મોકલવામાં આવ્યું.
17 ડિસેમ્બર 2009- સ્થાયી સમિતિએ તેનો અહેવાલ રજૂ કર્યો અને સમાજવાદી પાર્ટી, JDU અને RJDના વિરોધ વચ્ચે સંસદના બંને ગૃહોમાં મહિલા અનામત બિલ રજૂ કરવામાં આવ્યું.
22 ફેબ્રુઆરી 2010- તત્કાલિન રાષ્ટ્રપતિ પ્રતિભા પાટીલે સંસદમાં તેમના સંબોધનમાં કહ્યું હતું કે સરકાર મહિલા અનામત બિલને જલ્દીથી પસાર કરવા માટે પ્રતિબદ્ધ છે.
25 ફેબ્રુઆરી 2010- કેન્દ્રીય કેબિનેટે મહિલા અનામત બિલને મંજૂરી આપી.
08 માર્ચ 2010- મહિલા આરક્ષણ બિલ રાજ્યસભાના ટેબલ પર મૂકવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ ગૃહમાં હોબાળો અને SP અને RJD દ્વારા યુપીએમાંથી સમર્થન પાછું ખેંચવાની ધમકીને કારણે તેના પર મતદાન થઈ શક્યું ન હતું.
09 માર્ચ 2010- કોંગ્રેસે, ભાજપ, જેડીયુ અને ડાબેરી પક્ષોના સમર્થન સાથે, રાજ્યસભામાં મહિલા અનામત બિલને પ્રચંડ બહુમતી સાથે પસાર કરાવ્યું. બિલ લોકસભામાં ક્યારેય પસાર થઈ શક્યું ન હતું, તેથી આ બિલ નાબૂદ કરવામાં આવ્યું હતું. જો તે હજુ પણ લોકસભામાં પેન્ડિંગ છે, તો હવે તેને ફરીથી પસાર કરાવવાની પ્રક્રિયા કરવી પડશે.
