નર્મદા જિલ્લાના દેડિયાપાડા તાલુકાના કોલીવાડા વિસ્તારમાં આવેલા સર્વે નંબર 91ની 256 હેક્ટર જમીન, જે જંગલ વિભાગના અધિકારક્ષેત્ર હેઠળ છે, તેનો 2020-21થી 40 થી 50 વ્યક્તિઓ (જેને “ઈસમો” તરીકે ઓળખવામાં આવે છે, જેનો ચોક્કસ અર્થ અસ્પષ્ટ છે) દ્વારા ગેરકાયદેસર ઉપયોગ થઈ રહ્યો હોવાની ફરિયાદો ઉઠી છે. આ પ્રવૃત્તિઓને કારણે મૂલ્યવાન જંગલોનું નુકસાન થઈ રહ્યું છે, અને આવી ગેરકાયદેસર ખેતી અને જંગલના નાશમાંથી આર્થિક લાભ મેળવવામાં આવી રહ્યો હોવાનો આરોપ છે. જંગલ વિભાગ દ્વારા આ બાબતે હજુ સુધી કોઈ કડક કાર્યવાહી કરવામાં આવી નથી, જે ગંભીર ચિંતાનો વિષય બન્યો છે.
નર્મદા જિલ્લો, જેની રચના 2 ઓક્ટોબર 1997ના રોજ ભરૂચ અને વડોદરા જિલ્લાના કેટલાક તાલુકાઓને એકત્ર કરીને કરવામાં આવી હતી (Narmada District), ગુજરાતના પૂર્વ ખૂણે આવેલો છે. આ જિલ્લામાં દેડિયાપાડા, નાંદોદ, સાગબારા, તિલકવાડા અને ગરુડેશ્વર તાલુકાઓનો સમાવેશ થાય છે (District Narmada). દેડિયાપાડા તાલુકામાં 169 ગામો છે, અને તે જંગલો અને કુદરતી સંસાધનો માટે જાણીતો છે. જોકે, આ વિસ્તારમાં ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓની ફરિયાદો નવી Ascertainable, આ ઘટના નર્મદા જિલ્લાના દેડિયાપાડા તાલુકામાં સર્વે નંબર 91ની 256 હેક્ટર જમીન પર 2020-21થી ગેરકાયદેસર ખેતી અને જંગલના નાશની ફરિયાદો ઉઠી છે, જે પર્યાવરણીય નુકસાન અને ભ્રષ્ટાચારના ગંભીર આરોપોને ઉજાગર કરે છે.
ફરિયાદોની વિગતો
ફરિયાદીઓના જણાવ્યા અનુસાર, સર્વે નંબર 91ની જમીન પર 40 થી 50 વ્યક્તિઓ દ્વારા ગેરકાયદેસર ખેતી થઈ રહી છે, જેના પરિણામે મૂલ્યવાન જંગલોનો નાશ થઈ રહ્યો છે. આ પ્રવૃત્તિઓ 2020-21થી ચાલુ છે અને તેમાંથી આર્થિક લાભ મેળવવામાં આવી રહ્યો હોવાનો આરોપ છે. ફરિયાદીઓએ આ બાબતે જંગલ વિભાગના અધિકારીઓ, ઉચ્ચ અધિકારીઓ અને નર્મદા જિલ્લાના કલેક્ટરને બહુવિધ ફરિયાદો કરી છે, પરંતુ હજુ સુધી કોઈ નોંધપાત્ર કાર્યવાહી થઈ નથી (Narmada District Court).
આરોપો
ફરિયાદીઓએ જંગલ વિભાગના કર્મચારીઓ પર નિષ્કાળજી અને ભ્રષ્ટાચારના ગંભીર આરોપો લગાવ્યા છે. તેમનું કહેવું છે કે અધિકારીઓ નાની રકમો લઈને મોટા પાયે જંગલની જમીનનો નાશ કરવાની મંજૂરી આપે છે, જેના કારણે આ ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓ ચાલુ રહે છે. આ ઉપરાંત, એવો પણ આરોપ છે કે જંગલ વિભાગ સરકારી ગ્રાન્ટનો દુરુપયોગ કરીને ખોટી રીતે વૃક્ષારોપણ અને અન્ય યોજનાઓની કામગીરી બતાવે છે, જે ભ્રષ્ટાચારનું બીજું સ્વરૂપ છે.
જંગલ વિભાગનો પ્રતિસાદ
જંગલ વિભાગે દાવો કર્યો છે કે રાત્રે અજાણ્યા ટોળાંઓ દ્વારા જંગલનું નુકસાન કરવામાં આવે છે, અને તેઓ આવી પ્રવૃત્તિઓને રોકવા માટે પ્રયાસો કરી રહ્યા છે. જોકે, ફરિયાદીઓએ પ્રશ્ન ઉઠાવ્યો છે કે જ્યારે આ જમીન પર ખુલ્લેઆમ પાકની ખેતી થઈ રહી છે, ત્યારે વિભાગ દ્વારા કોઈ પગલાં લેવામાં આવતાં નથી. આ બાબતે વિભાગની નિષ્ક્રિયતા ગંભીર ચિંતાનો વિષય બની છે અને અધિકારીઓની ભૂમિકા પર સવાલો ઉભા કરે છે.
પર્યાવરણીય અને સામાજિક અસર
નર્મદા જિલ્લાના જંગલો ગીચ અને ઘટાદાર છે, જેમાં સાગ, સાલ જેવું ઇમારતી લાકડું અને વન્યજીવો જેવા કે વાઘ, હરણ અને જંગલી ભેંસ મળે છે (Gujarati Vishwakosh). આ જંગલોનો નાશ માત્ર પર્યાવરણીય નુકસાન જ નહીં, પરંતુ સ્થાનિક આદિવાસી સમુદાયોની આજીવિકા અને સંસ્કૃતિ પર પણ નકારાત્મક અસર કરે છે. ગેરકાયદેસર ખેતી અને જંગલના નાશથી જૈવવિવિધતા ઘટે છે, જે લાંબા ગાળે આબોહવા પરિવર્તન અને પર્યાવરણીય અસંતુલનને વેગ આપી શકે છે.
કાનૂની અને વહીવટી પાસું
ભારતમાં જંગલની જમીનનું રક્ષણ ફોરેસ્ટ (કન્ઝર્વેશન) એક્ટ, 1980 હેઠળ કરવામાં આવે છે, જે ગેરકાયદેસર ખેતી અને જંગલના નાશને ગેરકાયદેસર ગણે છે. આ કાયદા હેઠળ, જંગલ વિભાગને આવી પ્રવૃત્તિઓ રોકવા અને ગુનેગારો સામે કાર્યવાહી કરવાની સત્તા છે. જોકે, નર્મદા જિલ્લામાં આ કાયદાનો અમલ નબળો હોવાનું ફરિયાદીઓનું કહેવું છે. નર્મદા જિલ્લા ન્યાયાલય (Narmada District Court) આવા મુદ્દાઓની સુનાવણી માટે જવાબદાર છે, પરંતુ હજુ સુધી આ ફરિયાદો પર કોઈ નોંધપાત્ર કાનૂની કાર્યવાહી થઈ હોવાના અહેવાલ નથી.
આગળના પગલાં
આ મુદ્દો પર્યાવરણીય નુકસાન અને સંભવિત ભ્રષ્ટાચારના આરોપોને કારણે અત્યંત ગંભીર છે. ફરિયાદીઓના આરોપોની સત્યતા ચકાસવા અને જંગલના નુકસાનને રોકવા માટે સત્તાધિકારીઓ દ્વારા તાત્કાલિક અને પારદર્શી તપાસની જરૂર છે. નીચેના પગલાં સૂચવવામાં આવે છે:
- સ્થળની તપાસ: જંગલ વિભાગ અને સ્થાનિક વહીવટ દ્વારા સર્વે નંબર 91ની જમીનની તપાસ કરવી.
- કાનૂની કાર્યવાહી: ગેરકાયદેસર ખેતી અને જંગલના નાશમાં સંડોવાયેલા વ્યક્તિઓ સામે ફોરેસ્ટ (કન્ઝર્વેશન) એક્ટ હેઠળ કાર્યવાહી.
- ભ્રષ્ટાચારની તપાસ: જંગલ વિભાગના અધિકારીઓ સામે ભ્રષ્ટાચારના આરોપોની તપાસ માટે સ્વતંત્ર એજન્સીની નિમણૂક.
- જાગૃતિ અને નિવારણ: સ્થાનિક સમુદાયોમાં જંગલ સંરક્ષણ અંગે જાગૃતિ અને પુનઃવનીકરણના કાર્યક્રમો.
નર્મદા જિલ્લાના દેડિયાપાડા તાલુકામાં સર્વે નંબર 91ની જમીન પર ગેરકાયદેસર ખેતી અને જંગલના નાશની ફરિયાદો ગંભીર પર્યાવરણીય અને વહીવટી ચિંતાઓ ઉભી કરે છે. જંગલ વિભાગની નિષ્ક્રિયતા અને ભ્રષ્ટાચારના આરોપો આ મુદ્દાને વધુ જટિલ બનાવે છે. આવા મુદ્દાઓ પર પારદર્શિતા, જવાબદારી અને તાત્કાલિક કાર્યવાહીની જરૂર છે, જેથી જંગલોનું રક્ષણ થઈ શકે અને સ્થાનિક સમુદાયોના હિતો સુરક્ષિત રહે.
