વાલીયા તાલુકાના સોડગામ ગ્રાઉન્ડ ખાતે ગુજરાત મિનરલ ડેવલપમેન્ટ કોર્પોરેશન (GMDC) દ્વારા સૂચિત લિગ્નાઈટ પ્રોજેક્ટ માટે પર્યાવરણીય લોકસુનાવણી યોજાઈ હતી. આ સુનાવણી ગુજરાત પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ (GPCB) ની અંકલેશ્વર પ્રાદેશિક કચેરી દ્વારા આયોજિત કરવામાં આવી હતી. જિલ્લા કલેક્ટર ગૌરાંગ મકવાણા અને GPCB ના પ્રાદેશિક અધિકારી વી.ડી. રાખોલિયાની અધ્યક્ષતામાં યોજાયેલી આ સુનાવણીમાં સ્થાનિક લોકોએ ભારે વિરોધ નોંધાવ્યો હતો.
સ્થાનિક વિરોધ
લોકસુનાવણીમાં ચોરઆમલા, ઈટકલા, રાજગઢ સહિત 18 ગામના લોકો મોટી સંખ્યામાં ઉપસ્થિત રહ્યા હતા. ધારાસભ્ય ચૈતર વસાવા, પૂર્વ ધારાસભ્ય મહેશ વસાવા, અને આદિવાસી આગેવાનો દિલીપ વસાવા તેમજ અનિલ ભગતે પ્રોજેક્ટનો ઉગ્ર વિરોધ કર્યો. તેમણે આ પ્રોજેક્ટને વિનાશકારી ગણાવ્યો અને આશંકા વ્યક્ત કરી કે સરકાર સ્થાનિકોની જમીન ઓછા ભાવે હસ્તગત કરી લેશે.
ચૈતર વસાવાએ જણાવ્યું કે, “તમામ ગ્રામસભાઓએ આ પ્રોજેક્ટને નામંજૂર કર્યો હોવા છતાં લોકસુનાવણી યોજવામાં આવી રહી છે.” તેમણે ચેતવણી આપી કે જો સ્થાનિકોની માંગણીઓ સ્વીકારવામાં નહીં આવે તો આરપારની લડત છેડવામાં આવશે.
આદિવાસી આગેવાનોના આરોપ
આદિવાસી આગેવાનો દિલીપ વસાવા અને અનિલ ભગતે આરોપ લગાવ્યો કે આ પ્રોજેક્ટથી બંધારણીય અધિકારોનું ઉલ્લંઘન થશે. તેમણે દાવો કર્યો કે આ પ્રોજેક્ટ સ્થાનિક આદિવાસી સમુદાયોના હિતોને નુકસાન પહોંચાડશે અને પર્યાવરણને નોંધપાત્ર નુકસાન થશે.
પ્રોજેક્ટની પૃષ્ઠભૂમિ
GMDC એ ગુજરાતમાં લિગ્નાઈટ ખાણકામના અગ્રણી ઉત્પાદકોમાંનું એક છે (GMDC Overview). લિગ્નાઈટ, જેને “બ્રાઉન કોલ” તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે, તેનો ઉપયોગ મુખ્યત્વે વીજળી ઉત્પાદન માટે થાય છે (Lignite Usage). GMDC એ ભરૂચ, સુરત અને કચ્છ જિલ્લાઓમાં નવી ખાણો વિકસાવવા માટે 2023-24માં 800 કરોડ રૂપિયાનું રોકાણ કરવાની યોજના જાહેર કરી હતી. જોકે, વાલીયા તાલુકામાં આ પ્રોજેક્ટની વિગતો હજુ સ્પષ્ટ નથી.
| વિગત | માહિતી |
|---|---|
| સ્થળ | સોડગામ ગ્રાઉન્ડ, વાલીયા તાલુકો, ભરૂચ |
| આયોજક | ગુજરાત પ્રદૂષણ નિયંત્રણ બોર્ડ, અંકલેશ્વર |
| અધ્યક્ષ | ગૌરાંગ મકવાણા (જિલ્લા કલેક્ટર), વી.ડી. રાખોલિયા (GPCB) |
| ઉપસ્થિત ગામો | ચોરઆમલા, ઈટકલા, રાજગઢ સહિત 18 ગામો |
| મુખ્ય વિરોધીઓ | ચૈતર વસાવા, મહેશ વસાવા, દિલીપ વસાવા, અનિલ ભગત |
સ્થાનિક ચિંતાઓ
સ્થાનિક લોકોની મુખ્ય ચિંતા જમીન હસ્તગત કરવાની પ્રક્રિયા અને તેની પર્યાવરણીય અસરોને લગતી છે. લિગ્નાઈટ ખાણકામથી પાણીના સ્ત્રોતો, ખેતીની જમીન અને સ્થાનિક જૈવવિવિધતા પર નકારાત્મક અસર થઈ શકે છે. આ ઉપરાંત, આદિવાસી સમુદાયોને લાગે છે કે તેમના અધિકારોનું રક્ષણ નહીં થાય.
સરકાર અને GMDC ની ભૂમિકા
GMDC એ ગુજરાતના ખનિજ સંસાધનોના વિકાસ માટે મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે (GMDC History). જોકે, આ પ્રોજેક્ટની પર્યાવરણીય અને સામાજિક અસરોને લઈને સ્થાનિકોમાં અસંતોષ છે. સરકારે હજુ સુધી આ વિરોધનો સત્તાવાર જવાબ આપ્યો નથી, પરંતુ આવા પ્રોજેક્ટો માટે પર્યાવરણીય મંજૂરી મેળવવી જરૂરી છે (Environmental Clearance).
ભવિષ્યની શક્યતાઓ
આ લોકસુનાવણી પછી, પ્રોજેક્ટનું ભાવિ અનિશ્ચિત રહે છે. જો સ્થાનિક વિરોધ વધશે, તો GMDC અને સરકારે વૈકલ્પિક યોજનાઓ અથવા સમાધાનના પગલાં લેવા પડી શકે છે. ચૈતર વસાવાની આંદોલનની ચેતવણીએ આ મુદ્દાને વધુ જટિલ બનાવ્યો છે.
વાલીયા તાલુકામાં GMDC ના લિગ્નાઈટ પ્રોજેક્ટની લોકસુનાવણીએ સ્થાનિકોની ચિંતાઓ અને વિરોધને ઉજાગર કર્યો છે. આ પ્રોજેક્ટની પર્યાવરણીય અને સામાજિક અસરોને લઈને વધુ સ્પષ્ટતા અને સંવાદની જરૂર છે. સરકાર અને GMDC ને સ્થાનિકોની માંગણીઓને ધ્યાનમાં લઈને આગળ વધવું પડશે.
