ડાંગ જિલ્લાના આહવા તાલુકામાં, મહાત્મા ગાંધી રાષ્ટ્રીય ગ્રામીણ રોજગાર ગેરંટી યોજના (MGNREGA) હેઠળ ચાલતા કામોમાં મશીનરીનો ઉપયોગ થઈ રહ્યો હોવાના ગંભીર આરોપ ઉઠ્યા છે. આ યોજના ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં સ્થાનિક લોકોને 100 દિવસની રોજગારીની ખાતરી આપે છે, પરંતુ મશીનરીનો ઉપયોગ આ હેતુને નબળો પાડે છે. સ્થાનિક જાગૃત નાગરિકે જવાબદાર અધિકારીઓ વિરુદ્ધ ફોજદારી ગુનો નોંધવાની ચીમકી આપી છે, અને જો કાર્યવાહી નહીં થાય તો ગુજરાત હાઈકોર્ટમાં જાહેરહિતની અરજી દાખલ કરવાની વાત કરી છે.
MGNREGAની જોગવાઈઓ
MGNREGAના નિયમો અનુસાર, યોજના હેઠળના કામો મેન્યુઅલ શ્રમ દ્વારા કરવાના હોય છે, અને JCB, ટ્રેક્ટર જેવી શ્રમ-વિસ્થાપક મશીનોનો ઉપયોગ સખત પ્રતિબંધિત છે (MGNREGA Guidelines). આ નિયમનો હેતુ ગ્રામીણ શ્રમિકોને રોજગારીની તકો પૂરી પાડવાનો છે. જો કે, આહવા તાલુકામાં આ નિયમોનું ઉલ્લંઘન થઈ રહ્યું હોવાનું જણાય છે.
આરોપોની વિગતો
આહવા તાલુકાની ચિકટીયા ગ્રુપ ગ્રામ પંચાયતમાં, MGNREGA હેઠળ ચાલતા જમીન સમથળ કરવાના કામોમાં મશીનરીનો ઉપયોગ થઈ રહ્યો હોવાના આરોપ છે. આ ઉપરાંત, ગ્રામ પંચાયત દ્વારા ખોટી દરખાસ્તો તૈયાર કરીને મસ્ટરો કાઢવામાં આવ્યા છે. શ્રમિકોની જગ્યાએ ડમી શ્રમિકોનો ઉપયોગ કરવામાં આવે છે, જેમાં ફક્ત ફોટા ખેંચવા માટે લોકોને કામની જગ્યાએ ઊભા રાખવામાં આવે છે. આ ફોટા પછી ફાઈલોમાં ઉમેરવામાં આવે છે, જે ભ્રષ્ટાચારનો સ્પષ્ટ સંકેત આપે છે.
છેલ્લા 4-5 મહિનાથી, આહવા તાલુકાના ગામોમાં જમીન સમથળ કરવાના તમામ કામો JCB અને ટ્રેક્ટર જેવી મશીનો દ્વારા કરવામાં આવ્યા હોવાનું જણાવાયું છે. આવા કામોના સ્થળો પર પુરાવા ઉપલબ્ધ હોવાનો દાવો કરવામાં આવ્યો છે, જે આરોપોને વધુ મજબૂત બનાવે છે.
પુરાવા અને કાયદાકીય પગલાં
આરોપો અનુસાર, ચિકટીયા ગ્રુપ ગ્રામ પંચાયતમાં ચાલી રહેલા જમીન સમથળ કરવાના કામોમાં મશીનરીનો ઉપયોગ થયો છે, અને આના દસ્તાવેજી પુરાવા ઉપલબ્ધ છે. MGNREGAના નિયમો મુજબ, આવો ઉપયોગ ગુનો ગણાય છે. સ્થાનિક નાગરિકોએ ચેતવણી આપી છે કે જો જવાબદાર અધિકારીઓ અને કર્મચારીઓ વિરુદ્ધ કાયદાકીય પગલાં નહીં લેવાય, તો તેઓ ગુજરાત હાઈકોર્ટમાં જાહેરહિતની અરજી દાખલ કરશે. આ ચીમકીએ સ્થાનિક વહીવટ પર દબાણ વધાર્યું છે.
શ્રમિકોની માંગણીઓ
સ્થાનિક શ્રમિકો અને જાગૃત નાગરિકોએ નીચેની માંગણીઓ રજૂ કરી છે:
- સ્થળ તપાસ: આહવા તાલુકામાં છેલ્લા 4-5 મહિનામાં થયેલા તમામ MGNREGA કામોની તપાસ માટે સ્થાનિક સ્વાયત્ત સમિતિ રચવી.
- દસ્તાવેજોની ચકાસણી: શ્રમિકોના જોબ કાર્ડ, કામની માંગણીની રસીદો, કામની જગ્યાઓના ફોટા અને અન્ય દસ્તાવેજોની વિગતવાર ચકાસણી.
- કાયદાકીય કાર્યવાહી: ભ્રષ્ટાચારમાં સંડોવાયેલા તાલુકા અને ગ્રામ પંચાયત સ્તરના જવાબદાર કર્મચારીઓ વિરુદ્ધ ફોજદારી કાર્યવાહી.
- નિયમોનું પાલન: MGNREGAની જોગવાઈઓનું સખત પાલન, જેથી શ્રમિકોને તેમનો હક્કનો રોજગાર મળે.
નીચેનું કોષ્ટક આ માંગણીઓનો સારાંશ આપે છે:
| માંગણી | વિગત |
|---|---|
| સ્થળ તપાસ | છેલ્લા 4-5 મહિનાના MGNREGA કામોની સ્થળ તપાસ માટે સ્વાયત્ત સમિતિ. |
| દસ્તાવેજોની ચકાસણી | જોબ કાર્ડ, રસીદો, ફોટા અને અન્ય દસ્તાવેજોની ચકાસણી. |
| કાયદાકીય કાર્યવાહી | ભ્રષ્ટ અધિકારીઓ વિરુદ્ધ ફોજદારી ગુનો નોંધવો. |
| નિયમોનું પાલન | MGNREGAના નિયમોનું સખત અમલીકરણ. |
વ્યાપક સંદર્ભ
આ મુદ્દો ફક્ત ડાંગ જિલ્લા પૂરતો મર્યાદિત નથી. ગુજરાતના અન્ય જિલ્લાઓ, જેમ કે દાહોદ,માં પણ MGNREGAમાં ભ્રષ્ટાચારના આરોપો ઉઠ્યા છે (Dahod Corruption). દાહોદમાં, કોંગ્રેસ નેતા અમિત ચાવડાએ 100 કરોડ રૂપિયાથી વધુના ભ્રષ્ટાચારનો આરોપ મૂક્યો હતો, અને વિજિલન્સ કમિશન દ્વારા તપાસની માંગ કરી હતી. આવા કેસો દર્શાવે છે કે MGNREGAના અમલીકરણમાં પારદર્શિતા અને જવાબદારીની જરૂર છે.
અન્ય રાજ્યોમાં પણ સમાન મુદ્દાઓ જોવા મળ્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે, મધ્ય પ્રદેશમાં, ધારાસભ્ય અજય સિંહે MGNREGA કામોમાં મશીનરીના ઉપયોગની ફરિયાદ કરી હતી, જેના કારણે શ્રમિકોને રોજગારી ગુમાવવી પડી (Madhya Pradesh Corruption). આ દર્શાવે છે કે મશીનરીનો ઉપયોગ એક વ્યાપક સમસ્યા છે, જે યોજનાના ઉદ્દેશ્યને નુકસાન પહોંચાડે છે.
ડાંગ જિલ્લામાં MGNREGAના કામોમાં મશીનરીનો ઉપયોગ અને ખોટા મસ્ટરોની ગેરરીતિઓ ગ્રામીણ રોજગારીની ખાતરીના મૂળ હેતુને નબળો પાડે છે. આ આરોપોની તાત્કાલિક અને પારદર્શક તપાસ જરૂરી છે, જેથી દોષિતો સામે કડક કાર્યવાહી થઈ શકે. સરકારે MGNREGAના નિયમોનું સખત પાલન સુનિશ્ચિત કરવું જોઈએ, જેથી ગ્રામીણ શ્રમિકોને તેમનો હક્કનો રોજગાર મળી શકે. આ મુદ્દો યોજનાની વિશ્વસનીયતા અને ગ્રામીણ વિકાસના લક્ષ્યોને જાળવી રાખવા માટે મહત્વપૂર્ણ છે.
મુખ્ય સંદર્ભ
